Durante o presente curso 2013-2014 promovín no centro onde traballo unha recollida de léxico sobre o tempo meteorolóxico entre a comunidade escolar, con participación do profesorado, alumnado de 1º de Bacharelato e 4º de ESO, persoal non docente. É sabido que o léxico galego sobre este tema é moi amplo. Con todo, aínda queda vocabulario sen recoller e sen estudar.
A recollida de léxico é algo que me interesa dende hai anos; arredor dos 90, cando realicei a miña tese de licenciatura sobre dialectoloxía, empecei a investigar sobre a fala de tres parroquias de Sarria.
Para a xente que traballa no campo e tamén para os que nos criamos nel, moitas veces resulta rechamante oírmos dicir a simplificación de que o bo tempo é que faga sol e mal tempo que chova ou haxa outros fenómenos atmosféricos; cremos que cada fenómeno ten o seu momento. O bo é que a natureza siga os ritmos normais, non que non chova en tres meses. Ademais o tempo non vai rexerse polos nosos ditados; a terra ten as súas regras e somos nós quen temos que adaptarnos (isto de querer gobernar o tempo é algo moi típico dos turistas que cren que o mundo ha de xirar arredor deles).
Mais ultimamente anda o tempo revolto. Parece que xa non é predicible coma antes. Os fenómenos adversos foron moi frecuentes este inverno. Non houbo temperaturas excesivamente baixas; xeou pouco (por ex. non houbo calistros nas pozas dos camiños nin carámbanos colgando dos tellados; nevariscou algunhas veces, mais a neve non chegou a cuallar a non ser nos picos dos montes; caía auga nevada ou pequenas felepas; algún día apedreou por momentos; a pedra ou sarabia cubriu o chan). O que si comezaba a cansar era o temporal no mar, con vento, maruxía... que impediu saír os barcos a faenar durante varios meses. Aquí, no interior, a auga alagaba as leiras, os manantiais deitaban auga por todas partes; ían cheos os rigueiros e ríos e mesmo saían da súa cama.
Houbo días en que chovía a chuzos (a caldeiros). Outras veces caían catro gotas, orballaba, chuviñaba. Por veces era inútil taparse co paraugas, porque a xistra (cifra=vento+chuvia) metíache a auga por todas partes. Nalgún caso, o curisco (chuvia+vento+frío) paralizábate, deixábache a cara xeada.
Mesmo houbo algunha tronada. En Sarria chamámoslles toeiros ás nubes do trono, e formarse o trono chamámoslle armarse o trono. Os lostrigos sulcaban o ceo e caeu algún ballón.
Houbo días en que choveu case continuamente; a auga cubría as rúas e ao caer facía burbullas no chan. Disque iso é sinal de invernía.
Os que traballan fóra miran o ceo e aproveitan as estiñadas, as escampadas, os estrelampos ou as rafadas de sol para facer algo e non perder o día de traballo.
Agora xa levamos uns días con tempo firme (=estable) e temperaturas agradables polo día, pero aínda queda frío e chuvia por vir. O típico deste mes son as marciadas ou marceadas (no mesmo día pode haber momentos de temperaturas agradables e logo frío e chuvia) características da primavera.
Algúns refráns advírtennos sobre os riscos dun marzo moi suave:
Se marzo maiea, maio marcea
Tamén nos alertan sobre a roupa que nos convén poñer:
Ata o corenta de maio non quites o saio ou En maio aínda a vella quenta o tallo (un tallo é un asento baixo feito dun toro dunha árbore ou dunha pequena táboa con pés para sentar a carón da lareira).
No hay comentarios:
Publicar un comentario